Μισθός είναι το εισόδημα που αποκτά ένας εργαζόμενος ως αντάλλαγμα για την απώλεια μιας μονάδας ελεύθερου χρόνου. Αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της ποσότητας εργασίας που προσφέρεται.

Γενικά, μια αύξηση του πραγματικού μισθού επηρεάζει την απόφαση για προσφορά εργασίας με δυο τρόπους:

1) Πρώτον, μια αύξηση του πραγματικού μισθού αυξάνει το όφελος μιας επιπλέον ώρας εργασίας (διότι δημιουργείται πρόσθετο εισόδημα) και έτσι κάνει τους εργαζόμενους να θέλουν να προσφέρουν περισσότερη εργασία.

Η τάση των εργαζομένων να προσφέρουν περισσότερη εργασία, λόγω υψηλότερης αμοιβής τους ονομάζεται αποτέλεσμα υποκατάστασης του υψηλότερου πραγματικού μισθού στην προσφερόμενη ποσότητα εργασίας.

2) Δεύτερον, μια αύξηση του πραγματικού μισθού κάνει τους εργαζόμενους πλουσιότερους, διότι για την ίδια ποσότητα εργασίας αποκτούν υψηλότερο πραγματικό εισόδημα, με αποτέλεσμα να έχουν τώρα την οικονομική δυνατότητα να απολαύσουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και να προσφέρουν λιγότερη εργασία.

Η τάση των εργαζομένων να προσφέρουν λιγότερη εργασία, λόγω της καλύτερης οικονομικής τους θέσης, ονομάζεται αποτέλεσμα εισοδήματος (του υψηλότερου πραγματικού μισθού) στην προσφερόμενη ποσότητα εργασίας.

Όπως φαίνεται, τα αποτελέσματα υποκατάστασης και εισοδήματος έχουν αντίθετη κατεύθυνση, με το αποτέλεσμα υποκατάστασης να τείνει να αυξήσει την προσφερόμενη ποσότητα εργασίας, ενώ το αποτέλεσμα εισοδήματος να τείνει να τη μειώσει.

Το αποτέλεσμα υποκατάστασης

Έστω ότι ένας DJ που αμοίβεται με 50€ την μέρα, αποφασίζει να δουλεύει κάθε μέρα εκτός Δευτέρας για να ξεκουραστεί. Παρότι ο DJ μπορεί να εργαστεί την Δευτέρα και να κερδίσει 50€, αντλεί περισσότερη χρησιμότητα αφήνοντας την ελεύθερη.

Έστω τώρα ότι μια Δευτέρα του ζητείται να δουλέψει με αμοιβή 200€ και αυτός δέχεται. Η απόφαση του DJ να εργαστεί αντί να ξεκουραστεί (δηλαδή, η απόφαση να υποκαταστήσει τον ελεύθερο του χρόνο με εργασία) τη συγκεκριμένη Δευτέρα, αποτελεί μια αντίδραση στην ιδιαίτερα υψηλή αμοιβή (πρόσθετο εισόδημα), που αποκτά τη συγκεκριμένη μέρα.

Η απόφαση του να εργαστεί την επιπλέον μέρα, οφείλεται στο αποτέλεσμα υποκατάστασης. Επειδή μια πολύ υψηλή αμοιβή για μια μόνο μέρα δεν κάνει τον DJ ουσιαστικά πλουσιότερο, το αποτέλεσμα εισοδήματος είναι αμελητέο.

Το αποτέλεσμα εισοδήματος

Έστω ότι ο DJ κερδίζει στο Τζόκερ 200.000€. Η αντίδραση του θα είναι να μειώσει τις μέρες εργασίας του από έξι σε πέντε, διότι ο πρόσθετος πλούτος των 200.000€ του επιτρέπει να δουλεύει λιγότερες ώρες. Επειδή τα χρήματα που κέρδισε στο Τζόκερ τον έκαναν πλουσιότερο, μειώνει την ποσότητα της εργασίας που προσφέρει. Καθώς αυτά τα χρήματα δεν επηρεάζουν την αμοιβή του για τη θυσία μιας ημέρας ελεύθερου χρόνου -ο πραγματικός μισθός του εξακολουθεί να είναι 50€- δεν υπάρχει αποτέλεσμα υποκατάστασης.

Το αποτέλεσμα υποκατάστασης και εισοδήματος ταυτόχρονα

Έστω ότι ο DJ άλλαξε δουλειά και αμοίβεται πλέον με 70€. Σ’ αυτή την περίπτωση, τα δύο αποτελέσματα λειτουργούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Από τη μια, ο DJ αντιμετωπίζει τον πειρασμό να εργάζεται περισσότερες ώρες από πριν, διότι η ανταμοιβή της θυσίας του ελεύθερου χρόνου του είναι υψηλότερη (αποτέλεσμα υποκατάστασης).

Από την άλλη, λόγω της νέας αμοιβής του μπορεί να καλύψει τα έξοδα του εργαζόμενος μόνο τρεις ή τέσσερις μέρες την εβδομάδα, με αποτέλεσμα να βρίσκεται στον πειρασμό να εργαστεί λιγότερο (αποτέλεσμα εισοδήματος).

Το αποτέλεσμα που θα επικρατήσει εξαρτάται από τον χρόνος που αναμένει ο DJ ότι θα διαρκέσει η νέα, υψηλότερη αμοιβή του. Όσο περισσότερο νομίζει ότι θα διαρκέσει η υψηλότερη αμοιβή, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επίδραση στα έσοδα που θα έχει στη διάρκεια της ζωής του, με συνέπεια το αποτέλεσμα εισοδήματος να είναι ισχυρότερο.

Επομένως, αν ο DJ αναμένει ότι θα λαμβάνει για πολύ καιρό 70€, το αποτέλεσμα εισοδήματος θα είναι ισχυρό και το πιθανότερο είναι να περιορίσει το χρόνο εργασίας του.

Αντίθετα, αν πιστεύει ότι δεν θα διαρκέσει πολύ ίσως επιλέξει να εργάζεται περισσότερο, ώστε να εκμεταλλευθεί όσο μπορεί την υψηλότερη αμοιβή που του προσφέρεται.