Συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης (ΣΜΕ) είναι ένα προθεσμιακό συμβόλαιο, δηλαδή μία δεσμευτική συμφωνία και υποχρέωση για αγοραπωλησία ενός περιουσιακού στοιχείου, μεταξύ ενός αγοραστή και ενός πωλητή, σε προκαθορισμένη μελλοντική χρονική στιγμή (maturity) και σε προκαθορισμένη τιμή (delivery price).

Παράδειγμα:
Ενδεικτικά, μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων μπορεί να συμπεριλαμβάνονται τιμές συναλλάγματος, επιτόκια, ομόλογα, χρηματιστηριακοί δείκτες (LIBOR, FTSE) κτλ.

Πιο συγκεκριμένα, ο επενδυτής που αγοράζει ένα ΣΜΕ σε δείκτη αναλαμβάνει την υποχρέωση να αγοράσει το δείκτη την ημέρα λήξης του συμβολαίου στην προκαθορισμένη τιμή (τιμή πράξης) καθώς αναμένει άνοδο της τιμής του μελλοντικά.

Αντίθετα, ο πωλητής ενός ΣΜΕ αναλαμβάνει την υποχρέωση να πουλήσει το δείκτη την ημέρα λήξης στη συμφωνημένη τιμή, κάτι που συνεπάγεται ότι ο πωλητής προσδοκά πτώση του δείκτη.

Στην πράξη, ο επενδυτής σε ΣΜΕ δε χρειάζεται να περιμένει μέχρι την ημέρα λήξης για να λάβει το αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) καθώς κάθε ημέρα εισπράττει το κέρδος ή πληρώνει τη ζημία του, ανάλογα με την κίνηση της τιμής του ΣΜΕ σε σύγκριση με την προηγούμενη ημέρα.

Αγοραστές και πωλητές μπορούν να κλείσουν τη θέση τους οποιαδήποτε στιγμή πριν τη λήξη του συμβολαίου κάνοντας την αντίστροφη κίνηση. Αν μία θέση παραμείνει ανοικτή μέχρι και την ημέρα λήξης, την επόμενη ημέρα θα γίνει για τελευταία φορά ο διακανονισμός του κέρδους ή της ζημίας και μετά η θέση θα πάψει να υφίσταται.

Ο επενδυτής του συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης, είτε ως αγοραστής είτε ως πωλητής, δεν καταβάλλει ή εισπράττει την αξία του ΣΜΕ κατά την πράξη αγοράς ή πώλησης του, αλλά υποχρεούται μόνο να παρέχει ενέχυρο, το περιθώριο ασφάλισης (margin).

Το περιθώριο ασφάλισης δεν αντιπροσωπεύει προκαταβολή της αξίας, αλλά ασφάλεια υπέρ της ΕΤΕΣΕΠ σε περίπτωση που ο επενδυτής δεν μπορέσει να πληρώσει τυχόν ζημία στο μέλλον.

Συνεπώς, το περιθώριο ασφάλισης αποδεσμεύεται όταν ο επενδυτής κλείσει την ανοικτή θέση.

Πλεονεκτήματα ΣΜΕ (futures)

Τα Futures είναι ευέλικτα παράγωγα μέσα (derivatives) που αποσκοπούν στην προστασία του επενδυτή από τη μεταβλητότητα των τιμών (hedging), την απόληψη ενός λογικού κέρδους (profit taken) με την αγορά ενός future όταν προβλέπεται αύξηση της τιμής του στο μέλλον ή με την πώληση αυτού όταν αναμένεται μία μείωση της τιμής του στο μέλλον και την κερδοσκοπία (speculation) οπότε λειτουργεί σαν χρηματικό στοίχημα πάνω στην εξέλιξη των τιμών ή των επιτοκίων.

Με τα futures, επίσης, επιτυγχάνεται η βελτίωση της ρευστότητας ενός χαρτοφυλακίου, μικρότερο κόστος συναλλαγών και ο εκμηδενισμός του πιστωτικού κινδύνου.

Παράδειγμα:
Έστω ότι ένας πωλητής αναμένει πτώση των τιμών των μετοχών και πωλεί ένα ΣΜΕ στη σημερινή τιμή του δείκτη που είναι 6.500 μονάδες. Στην περίπτωση που ο δείκτης μειωθεί στις 5.500 μονάδες ως τη συμφωνημένη ημερομηνία λήξης θα κερδίσει 6.500-5.500 = 1.000 μονάδες και εάν η κάθε μονάδα του δείκτη κοστίζει 5 ευρώ κερδίζει 1.000 * 5 = 5.000 ευρώ.

Εάν οι προσδοκίες του δεν επαληθευθούν και ο δείκτης διαμορφωθεί στις 7.000 μονάδες τότε θα χάσει 500 μονάδες ή 2.500 ευρώ που θα τις κερδίσει ο αντισυμβαλλόμενος αγοραστής.

Είδη Συμβολαίων Δικαιωμάτων Προαίρεσης

Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης με υποκείμενη αξία Ομολογία (Bond future) είναι ΣΜΕ με υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο ένα ομόλογο.

Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης με υποκείμενη αξία νόμισμα (Currency future) είναι ένα μεταβιβάσιμο συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης που καθορίζει την τιμή στην οποία μία συγκεκριμένη ποσότητα νομίσματος θα αγορασθεί ή θα πωληθεί σε μία συγκεκριμένη ημερομηνία στο μέλλον. Επιτρέπει στον επενδυτή να καλυφθεί έναντι του συναλλαγματικού κινδύνου. Επειδή το συμβόλαιο αυτό αποτιμάται καθημερινά με την τιμή της αγοράς, ο επενδυτής μπορεί με το κλείσιμο της ανοικτής του θέσης να απαλλαγεί πριν από την ημέρα παράδοσης από την υποχρέωσή του να αγοράσει ή να πωλήσει το νόμισμα.

Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης με υποκείμενη αξία επιτόκιο (Interest Rate Future) είναι ένα ΣΜΕ με υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο ένα επιτόκιο της αγοράς χρήματος ή ένα ομόλογο.

Money market future είναι ένα future με υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο ένα επιτόκιο της αγοράς χρήματος.

Διαφορές forwards – futures

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (ΣΜΕ) είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό τυποποιημένα συμβόλαια (standardized) και διαπραγματεύονται σε οργανωμένα χρηματιστήρια και αγορές ενώ τα προθεσμιακά συμβόλαια (forwards) διαπραγματεύονται εκτός χρηματιστηρίου (over the counter, OTC).

Δηλαδή ορίζουν επακριβώς πότε θα γίνει η παράδοση (ακριβής μέρα και ώρα) που θα γίνει η παράδοση (ακριβής τόπος) και τι θα παραδοθεί.

Επίσης, τα ΣΜΕ:

1. είναι διαθέσιμα για έναν πολύ μεγάλο αριθμό υποκειμένων προϊόντων (underlying products)
2. το χρηματιστήριο παρέχει ασφάλεια στις συναλλαγές και
3. δεν απαιτούν φυσική παράδοση του προϊόντος γιατί μπορεί να γίνει κλείσιμο της ανοικτής θέσης με άνοιγμα μίας αντίθετης. Το συνολικό κέρδος ή ζημία του επενδυτή αντανακλά την αλλαγή στην τιμή του future μεταξύ της ημέρας της αγοράς και της ημέρας πώλησης.

Παράδειγμα:
Αν έχει κάποιος ανοικτή μία θέση πώλησης (short) στον Δείκτη FTSE/ASE-20 με παράδοση τον Μάρτιο, μπορεί να κλείσει τη θέση παίρνοντας μία θέση αγοράς (long) στο ίδιο συμβόλαιο.

Αυτή η διαδικασία καθιστά εφικτή την πραγματοποίηση κερδών ή ζημιών, πριν την ημερομηνία λήξης του συμβολαίου.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (ΣΜΕ) υπόκεινται σε ημερήσιο διακανονισμό, δηλαδή καθημερινή χρέωση και πίστωση των κερδών και των ζημιών ώστε να υπολογιστεί το περιθώριο ασφάλισης.

Αποδόσεις και κίνδυνος επιτοκίων

Έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου
Ομόλογα Δημοσίου
Εταιρικά / Εμπορικά ομόλογα
Μετοχές
Warrants
Options
Futures – Forwards