Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι ένας πίνακας συναλλαγών που παρουσιάζει τη διαφορά μεταξύ της αξίας των αγαθών και των υπηρεσιών που εισάγει μια χώρα σε σχέση με την αξία αυτών που εξάγει.
Πιο συγκεκριμένα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών απεικονίζει τη διαφορά των εσόδων που προέρχονται από το εξωτερικό για παραγόμενα αγαθά και υπηρεσίες (συμπεριλαμβανομένων εισοδημάτων από τόκους και μερίσματα, ενοικίων από περιουσιακά στοιχεία και υπηρεσιών των παραγωγικών συντελεστών), μείον τις αντίστοιχες πληρωμές που γίνονται σε ξένους από την εγχώρια οικονομία.
Εάν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι θετικό τότε η χώρα παρουσιάζει πλεόνασμα και αντανακλά την καθαρή επένδυση της χώρας στο εξωτερικό, ενώ εάν είναι αρνητικό, έλλειμμα και δείχνει τις καθαρές επενδύσεις στη χώρα από το εξωτερικό.
Υπολογισμός Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών
Το Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών υπολογίζεται με βάση τον παρακάτω τύπο:
όπου:
ΙΤΤ = ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
ΕΞ = Εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών (πίστωση για τη χώρα)
ΕΣ = Εισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών (χρέωση)
ΚΕΞ = Καθαρό εισόδημα από το εξωτερικό (net income from abroad)
ΚΜ = Καθαρές μεταβιβάσεις (net current transfers)
Ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σημαίνει ότι η χώρα ζει πέρα της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων της, χρησιμοποιώντας εξωτερικό χρέος για τη χρηματοδότηση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών της και της ανάπτυξης της οικονομίας της.
Παράδειγμα:
Το αντίστοιχο θα ήταν ένας καταναλωτής να χρησιμοποιεί πιστωτική κάρτα για τις αγορές του, αντί χρήματα από τον λογαριασμό όψεως.
Αν οι επενδύσεις έχουν μεγαλύτερη απόδοση από το επιτόκιο που πρέπει να αποπληρωθεί (κόστος ευκαιρίας), το χρέος παραμένει βιώσιμο και θεωρείται ότι η χώρα δανείζεται για την κατασκευή αναπτυξιακών υποδομών.
Σε διαφορετική περίπτωση, όπου το χρέος συσσωρεύεται χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με τη χρήση βραχυπρόθεσμων χρεογράφων, η χώρα κινδυνεύει με μείωση της πιστοληπτικής ικανότητας από τους οίκους αξιολόγησης και ενδεχομένως με πτώχευση, ιδιαίτερα αν αυτό αποτελεί υψηλό ποσοστό επί του ΑΕΠ της.
Αυτό θα επιφέρει απότομη μείωση στην εγχώρια κατανάλωση και αποταμίευση, καθώς και των κυβερνητικών δαπανών στην προσπάθεια της χώρας να αρχίσει να παράγει πλεονάσματα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ως αποτέλεσμα της μηδενικής διαθεσιμότητας κεφαλαίων από το εξωτερικό.
Τρόποι ισοσκελισμού του Ισοζυγίου
Σε περίπτωση ελλειμματικού ισοζυγίου μια χώρα αρκεί να αυξήσει τις εξαγωγές της (ή να μειώσει τις εισαγωγές της) για να το ισοσκελίσει.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε με την εισαγωγή δασμών και ποσοστώσεων, είτε με την εφαρμογή πολιτικών που αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγική δυναμικότητα των εγχώριων εταιρειών στο εξωτερικό, όπως οι επιδοτήσεις και οι φοροελαφρύνσεις.
Ένας λιγότερο άμεσος τρόπος είναι η εφαρμογή νομισματικής πολιτικής (αν η κεντρική τράπεζα έχει τον έλεγχο του νομίσματος), με την υποτίμηση της αξίας του εγχώριου νομίσματος (αλλαγή συναλλαγματικής ισοτιμίας) που θα έχει ως αποτέλεσμα να γίνουν τα εξαγώγιμα προϊόντα και υπηρεσίες πιο φθηνά στο εξωτερικό.
Γενικά για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών είναι ένας από τους τρεις λογαριασμούς που αποτελούν το Ισοζύγιο Πληρωμών (Balance of Payments):
- Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών (Financial Account)
- Ισοζύγιο Κεφαλαίων (Capital account)
- Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (Current account)
Το άθροισμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του ισοζυγίου κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών συναλλαγών πρέπει να είναι μηδέν σε κάθε περίοδο.
Δηλαδή:
όπου:
ΙΚ = ισοζύγιο κεφαλαίων
ΙΧΣ = ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών
Αυτό ισχύει διότι κάθε διεθνής συναλλαγή αντιπροσωπεύει μια ανταλλαγή αγαθών, υπηρεσιών ή περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των χωρών και πάντοτε τα δύο μέρη της ανταλλαγής αντισταθμίζονται.
Παράδειγμα:
Έστω ότι ένας Έλληνας αγοράζει μια βρετανική βαλίτσα για 100€. Αυτή η συναλλαγή αποτελεί εισαγωγή αγαθών για την Ελλάδα και, κατά συνέπεια, μειώνει το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της κατά 100€. Ωστόσο, ο Βρετανός εξαγωγέας που πούλησε την βαλίτσα έχει τώρα 100€.Αυτά τα χρήματα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να αντισταθμίσει το αποτέλεσμα της αγοράς της βαλίτσας στο άθροισμα των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών, κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών συναλλαγών με πολλούς τρόπους:
1) Ο Βρετανός μπορεί να χρησιμοποιήσει τα 100€ για την αγορά ελληνικού ελαιολάδου. Αυτή η αγορά αποτελεί εξαγωγή αξίας 100€ για την Ελλάδα. Η εξαγωγή του ελαιολάδου και η αρχική εισαγωγή της βαλίτσας από την Ελλάδα, έχουν ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει καθαρή μεταβολή του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.Το ισοζύγιο κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών συναλλαγών δεν έχει μεταβληθεί, αφού δεν υπάρχει πώληση περιουσιακών στοιχείων, συνεπώς, το άθροισμα των ισοζυγίων παραμένει σταθερό.
2) Ο Βρετανός μπορεί να χρησιμοποιήσει τα 100€ για την αγορά ενός ελληνικού περιουσιακού στοιχείου, έστω ενός ομολόγου μιας ελληνικής επιχείρησης. Η αγορά αυτού του ομολόγου συνιστά χρηματοοικονομική εισροή για την Ελλάδα.
Η αύξηση του ισοζυγίου κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών συναλλαγών κατά 100€ αντισταθμίζει τη μείωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τους κατά 100€, λόγω της αρχικής εισαγωγής της βαλίτσας.
Πάλι, το άθροισμα των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών συναλλαγών, δεν επηρεάζεται από τις δύο συναλλαγές.
3) Ο Έλληνας μπορεί να αποφασίσει να πάει στην τράπεζα του και να ανταλλάξει τα ευρώ του με βρετανικές λίρες.
Εάν η τράπεζα πουλήσει αυτά τα ευρώ σ’ έναν άλλο Βρετανό για να πραγματοποιήσει μια εισαγωγή από την Ελλάδα ή να αγοράσει ελληνικά περιουσιακά στοιχεία ή αν αγοράσει ελληνικά περιουσιακά στοιχεία η ίδια, επαναλαμβάνεται μια από τις δύο προηγούμενες περιπτώσεις.