Μέτοχος είναι ένα άτομο ή μία εταιρεία που κατέχει νόμιμα μία ή περισσότερες μετοχές μίας ανώνυμης εταιρίας ή ενός αμοιβαίου κεφαλαίου (mutual fund).
Οι μέτοχοι έχουν νόμιμο δικαίωμα σε ένα ποσοστό των κερδών και περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας ενώ αντίθετα σε περίπτωση πτώχευσης οι μέτοχοι χάνουν γενικά το σύνολο της αξίας των μετοχών τους. Όσοι από τους μετόχους είναι επίσης εργαζόμενοι της εταιρείας, οφείλουν να γνωστοποιούν δημοσίως οποτεδήποτε επιθυμούν να αυξήσουν ή να μειώσουν τις μετοχές τους, ώστε να μειωθούν τα φαινόμενα εσωτερικής πληροφόρησης.
Οι μέτοχοι αγοράζουν μετοχές και επενδύουν τα χρήματα τους στην επιχείρηση με σκοπό την αποκόμιση κέρδους, είτε από:
- πληρωμές μερισμάτων που πραγματοποιούνται από την εταιρεία είτε από
- την αύξηση της αξίας των μετοχών που έχουν στην κατοχή τους και συνεπώς το κέρδος από την επαναπώληση τους στο χρηματιστήριο
Μπορούν επίσης να αγοράσουν μετοχές προκειμένου να αποκτήσουν τον έλεγχο μιας επιχείρησης, όπως συμβαίνει συνήθως και κατά την εξαγορά μιας εταιρείας από μια άλλη.
Οι μέτοχοι οι οποίοι μέσω της πρωτογενούς αγοράς αγοράζουν μετοχές κατά την αρχική δημόσια προσφορά (initial public offering -IPO) θεωρούνται χρηματοδότες και παρέχουν κεφάλαια στις εταιρείες. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των μετόχων αγοράζουν τίτλους στη δευτερογενή αγορά και δεν θεωρείται ότι παρέχουν με άμεσο τρόπο κεφάλαια προς αυτές.
Τόσο οι ιδιωτικές όσο και οι δημόσιες εταιρείες έχουν μετόχους, ενώ τα συνταξιοδοτικά ταμεία που διακρατούν μετοχές στο χαρτοφυλάκιο τους είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μετόχου που είναι επίσης οργανισμός.
Δικαιώματα Μετόχων
Στους μετόχους παραχωρούνται συγκεκριμένα προνόμια με βάση την κατηγορία των μετοχών τους, συμπεριλαμβανομένων:
- του δικαιώματος ψήφου για θέματα όπως οι εκλογές του Διοικητικού Συμβουλίου, και κατά συνέπεια λόγο στο πως διοικείται η εταιρεία
- το δικαίωμα συμμετοχής στη διανομή των εσόδων της εταιρείας (εισπράττουν μέρος των κερδών της εταιρείας)
- το δικαίωμα να ασκήσουν προσφυγή (μήνυση) αν η εταιρεία δε διοικείται σωστά
- το δικαίωμα να αγοράσουν νέες μετοχές που εκδίδονται από την εταιρεία
- το δικαίωμα να πωλούν τις μετοχές τους
- το δικαίωμα να λαμβάνουν τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις της επιχείρησης, από τη στιγμή που είναι διαθέσιμες για έκδοση
- το δικαίωμα να λαμβάνουν μέρισμα ανά μετοχή, όπως καθορίζεται από το ΔΣ
- το δικαίωμα σε περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης της
Ωστόσο, τα δικαιώματα των μετόχων όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας, είναι υποδεέστερα των δικαιωμάτων των πιστωτών της εταιρείας σε μια ενδεχόμενη πτώχευση.
Οι τυπικοί μέτοχοι έχουν περιορισμένη επίδραση στα τεκταινόμενα των εισηγμένων εταιρειών πέραν της ψηφοφορίας για το Διοικητικό Συμβούλιο. Οι μέτοχοι που κατέχουν μεγάλα ποσοστά μιας εταιρείας όμως (μεγαλομέτοχοι), εκτός του ότι μπορούν να ασκήσουν μεγαλύτερη επιρροή, πρέπει να πληρούν πρόσθετες νομικές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας αναγγελίας των αριθμών μετοχών που κατέχουν.
Επίσης οι μεγαλύτεροι μέτοχοι (από την άποψη των ποσοστών επί των μετοχών όπου έχουν στην κατοχή τους) είναι συνήθως αμοιβαία κεφάλαια και ειδικότερα παθητικώς διαχειριζόμενα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (exchange-traded funds).
Παρόλο που οι διευθυντές και γενικά η διοίκηση μιας εταιρείας έχει την υποχρέωση να δρα προς το καλύτερο συμφέρον των μετόχων και να προσπαθεί διαρκώς να ενισχύει την χρηματιστηριακή αξία της επιχείρησης, οι μέτοχοι δεν έχουν καμία τέτοια υποχρέωση στις μεταξύ τους σχέσεις.
Παράδειγμα:
Ορισμένοι μέτοχοι μπορεί να έχουν όφελος να ρίξουν την αξία των μετοχών μιας εταιρείας προκειμένου είτε να αγοράσουν περισσότερες μετοχές σε χαμηλότερη τιμή, είτε να αναγκάσουν τους μικρομετόχους να πωλήσουν αυτές που έχουν ήδη στην κατοχή τους.
Μπορεί να υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός μετόχων (όπως συνηθίζεται σε μια ιδιωτική επιχείρηση), ή μπορεί να υπάρχουν χιλιάδες, όπως είναι σύνηθες για μια δημόσια εταιρεία των οποίων οι μετοχές διαπραγματεύονται σε ένα μεγάλο χρηματιστήριο.
Οι μέτοχοι θεωρούνται από κάποιους ως ένα υποσύνολο ενδιαφερομένων (stakeholders), το οποίο περιλαμβάνει όποιον έχει άμεσο ή έμμεσο συμφέρον στην επιχειρηματική οντότητα. Για παράδειγμα, το εργατικό δυναμικό, οι προμηθευτές, οι πελάτες, η κοινότητα, κτλ. συνήθως θεωρούνται ως άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη, επειδή συνεισφέρουν στην αξία και επηρεάζονται από την εταιρεία.
Μέτοχοι και Πτώχευση
Σε περίπτωση εκκαθάρισης (ρευστοποίησης) ή πώλησης μιας επιχείρησης, οι μέτοχοι έχουν δικαίωμα στα εναπομείναντα περιουσιακά στοιχειά της. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι πιστωτές θα πληρωθούν πρώτοι από τα περιουσιακά στοιχειά ή τα κέρδη και τις εισπράξεις της επιχείρησης. Ύστερα, το εναπομείναν κεφάλαιο, αν υπάρχει, το μοιράζονται οι μέτοχοι ανάλογα με τα ποσοστά ιδιοκτησίας στην εταιρεία και το αν έχουν στην κατοχή τους προνομιούχες μετοχές.
Τα δικαιώματα των μετόχων είναι υποδεέστερα από αυτά των ομολογιούχων, έτσι ώστε οι μέτοχοι να χάνουν την αξία των μετοχών τους, εάν η εταιρεία πτωχεύσει. Οι μέτοχοι μπορούν επίσης να χάσουν μέρος ή το σύνολο της αξίας των μετοχών τους, αν η τιμή της μετοχής είναι χαμηλότερη κατά την στιγμή της πώλησης από ότι ήταν κατά τη στιγμή της αγοράς της.
Αν δεν υπάρχει υπόλοιπο κεφαλαίων μετά την εξόφληση των πιστωτών τότε οι μέτοχοι χάνουν τις επενδύσεις τους στην επιχείρηση.
Συνοπτικά, οι μέτοχοι διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας κεφαλαίων από όλα τα εμπλεκόμενα μέλη (stakeholders) μιας επιχείρησης, αλλά μπορούν επίσης να επωφεληθούν πιο άμεσα από την αύξηση της αξίας της επιχείρησης.