Συντελεστής βήτα (beta coefficient) είναι ένας δείκτης που περιγράφει τη σχέση μεταξύ της μεταβλητότητας μιας επένδυσης/ χρεογράφου / χαρτοφυλακίου και της μεταβλητότητας της αγοράς.

Υψηλός συντελεστής βήτα συνεπάγεται ότι η τιμή, και κατ’ επέκταση η απόδοση, μιας μετοχής ή ενός χρεογράφου επηρεάζεται σημαντικά από τις κινήσεις της αγοράς.

Στον υπολογισμό του beta οι κινήσεις της αγοράς αντιπροσωπεύονται συνήθως από το γενικό δείκτη του χρηματιστηρίου, όπως ο S&P500 αν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν κι άλλοι πιο συγκεκριμένοι (industry specific) δείκτες, ανάλογα με τις ανάγκες των επενδυτών.

Μικρές τιμές του συντελεστή beta σημαίνει ότι η απόδοση της επένδυσης μένει σχετικά ανεπηρέαστη από τις διακυμάνσεις της απόδοσης της αγοράς.

Αρνητικό βήτα σημαίνει ότι όταν οι αποδόσεις της αγοράς είναι θετικές η απόδοση του υποκείμενου χρεογράφου ή της επένδυσης θα είναι αρνητικές και το ανάποδο. Είναι δυνατόν επίσης μία επένδυση να έχει θετικό βήτα και αρνητική απόδοση ή αντίθετα, θετική απόδοση και αρνητικό βήτα.

Ο συντελεστής βήτα στηρίζεται σε δύο σημαντικούς παράγοντες:

• τη σχετική μεταβλητότητα (volatility) των αποδόσεων μιας συγκεκριμένης επένδυσης / χρεογράφου σε σχέση με τις αποδόσεις της αγοράς
• τη συσχέτιση (correlation) μεταξύ της απόδοσης της επένδυσης και της απόδοσης της αγοράς

Αυτό σημαίνει ότι ο συντελεστής βήτα είναι το γινόμενο της σχετικής μεταβλητότητας των αποδόσεων επί τη συσχέτιση αυτών των αποδόσεων με την απόδοση της αγορά. Πιο αναλυτικά:

Beta= 1

Ένας συντελεστής beta ίσος με τη μονάδα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η απόδοση ενός χρεογράφου θα έχει την ίδια μεταβλητότητα με τις αποδόσεις της αγοράς. Μπορεί η απόδοση του χρεογράφου να μεταβάλλεται στο διπλάσιο σε σχέση με την αγορά (beta=2)αλλά η συσχέτιση (correlation) με αυτή να είναι +0,5 (2*0,5=1).

Παράδειγμα:
Beta ίσο με τη μονάδα έχουν οι μετοχές που είναι στενά συνδεδεμένες με τον δείκτη αναφοράς.

Beta > 1

Σημαίνει ότι η απόδοση του χρεογράφου είναι περισσότερο μεταβλητή από αυτή της αγοράς και ότι η συσχέτιση τους είναι θετική. Αυτές οι επενδύσεις είναι στενά συνδεδεμένες με την αγορά και επηρεάζονται έντονα από αυτή.

Παράδειγμα:
Οι εταιρίες υψηλής τεχνολογίας και οι εταιρίες που παράγουν προϊόντα πολυτελείας θεωρούνται ιδιαίτερα επιρρεπείς στην κίνηση των αγορών.

Beta< 1

Συντελεστής beta μικρότερος της μονάδας σημαίνει είτε ότι η απόδοση της επένδυσης είναι μικρής μεταβλητότητας (λιγότερο μεταβλητή από την απόδοση της αγοράς), είτε ότι οι αποδόσεις των δύο έχουν πολύ μικρή συσχέτιση (correlation) μεταξύ τους.

Παράδειγμα:
Οι εταιρίες που παράγουν βασικά καταναλωτικά προϊόντα και οι εταιρίες κοινής ωφέλειας έχουν βήτα μικρότερο του 1καθώς επηρεάζονται μεν ως ένα βαθμό από την αγορά αλλά όχι σημαντικά.

Beta = 0

Η συσχέτιση των αποδόσεων είναι μηδέν, άρα κινούνται ανεξάρτητα. Σε περιβάλλον μηδενικού πληθωρισμού και θετικής απόδοσης, στην ουσία ο επενδυτής έχει θετικές ταμειακές ροές ανεξαρτήτως κίνησης της αγοράς.

Παράδειγμα:
Τα ομόλογα σταθερής απόδοσης τα οποία πληρώνουν σταθερά τοκομερίδια ανεξαρτήτως κίνησης της αγοράς.

Βήτα< 0

Αρνητικό βήτα σημαίνει ότι η απόδοση της επένδυσης κινείται αντίθετα από αυτή της αγοράς (η συσχέτιση των αποδόσεων είναι αρνητική).

Παράδειγμα:
Ο χρυσός και τα πολύτιμα μέταλλα θεωρείται ότι έχουν αρνητικό beta καθώς οι επενδυτές καταφεύγουν σε αυτά όταν η αγορά κινείται αρνητικά.

Συνήθως όσο υψηλότερος είναι ο συντελεστής βήτα, τόσο μεγαλύτερο συστημικό κίνδυνο ενσωματώνει η επένδυση.

Υπολογισμός του Συντελεστή Βήτα (beta)

Ο υπολογισμός του συντελεστή beta μπορεί να γίνει κάνοντας ανάλυση παλινδρόμησης (regression analysis) ανάμεσα στην απόδοση μιας επένδυσης και κάποιου χρηματιστηριακού ή άλλου δείκτη της αγοράς, για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η κλίση της γραμμής παλινδρόμησης (least squares regression line) είναι το βήτα (beta).

Ο συντελεστής βήτα είναι και μία από τις μεταβλητές του μοντέλου αποτίμησης περιουσιακών στοιχείων (Capital Asset Pricing Model) CAPM που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της αναμενόμενης απόδοσης ενός περιουσιακού στοιχείου βασιζόμενο στο beta του και τις αναμενόμενες αποδόσεις της αγοράς.

Το μειονέκτημα της χρήσης beta είναι ότι βασίζεται σε ιστορικά δεδομένα, κάτι που δεν αποτελεί εγγύηση για την πρόβλεψη της μελλοντικής μεταβλητότητας.

Συντελεστής beta των Μετοχών

Ο συντελεστής βήτα μιας μετοχής μετρά την ευαισθησία (μεταβλητότητα) της εν λόγω μετοχής σε σχέση με τη διακύμανση του γενικού δείκτη της χρηματιστηριακής αγοράς. Υπολογίζεται διαιρώντας την μεταβολή μιας μετοχής με την μεταβολή του Δείκτη για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Μία μετοχή με συντελεστή βήτα (beta)= 1 θεωρείται ότι έχει την ίδια μεταβλητότητα με τον Γενικό Δείκτη του χρηματιστηρίου. Όταν το beta είναι μεγαλύτερος της μονάδας σημαίνει ότι αν ο δείκτης αυξηθεί κατά 10%, η μετοχή θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο.

Οι μετοχές με χαμηλό συντελεστή βήτα αποκαλούνται αμυντικές μετοχές, διότι οι επενδυτές επενδύουν σε αυτές όταν η αγορά κινείται πτωτικά ή είναι ιδιαίτερα ασταθής. Αντίθετα μετοχές με υψηλό βήτα αποκαλούνται επιθετικές μετοχές καθώς προτιμώνται από τους επενδυτές όταν ο δείκτης του χρηματιστηρίου κινείται σταθερά ανοδικά γιατί με αυτόν τον τρόπο απολαμβάνουν υψηλότερες από το μέσο όρο αποδόσεις στα κεφάλαια τους.

Κατ’ επέκταση ένας συντηρητικός επενδυτής που επιδιώκει απλώς να συντηρήσει το κεφάλαιο του θα πρέπει να προτιμάει μετοχές με χαμηλό συντελεστή βήτα, ενώ αντίθετα κάποιος που θέλει υψηλότερες αποδόσεις, κι άρα διατίθεται να ρισκάρει περισσότερο, θα πρέπει να προσανατολιστεί σε μετοχές με υψηλό βήτα.

Παράδειγμα:
Αν μια μετοχή έχει συντελεστή beta 2 και το Χρηματιστήριο ανέβει κατά 10%, τότε η απόδοση της μετοχής θα είναι (2*10=) 20%. Αντίθετα με συντελεστή βήτα -2, η τιμή της μετοχής θα πέσει 20%.

Συντελεστής Βήτα (beta) Χαρτοφυλακίου

Ο συντελεστής βήτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη μέτρηση της μεταβλητότητας ενός χαρτοφυλακίου. Το beta ενός χαρτοφυλακίου είναι απλά ένας σταθμισμένος μέσος όρος των επιμέρους χρεογράφων / περιουσιακών στοιχείων του χαρτοφυλακίου.

Η συνεισφορά του κάθε χρεογράφου (security) στην αξία του χαρτοφυλακίου ισούται με την αξία που έχει επενδυθεί στο συγκεκριμένο περιουσιακό στοιχείο δια την αξία ολόκληρου του χαρτοφυλακίου.

Σε ένα χαρτοφυλάκιο μετοχών, οι μετοχές οι οποίες με την προσθήκη τους σε αυτό, μειώνουν τον συνολικό κίνδυνο του χαρτοφυλακίου θεωρείται ότι έχουν αρνητικό βήτα.

Παράδειγμα:
Έστω χαρτοφυλάκιο μετοχών αξίας 100.000 ευρώ. Αν η πρώτη ομάδα μετοχών έχει συντελεστή βήτα ίσο με1 και αξία 70.000 ευρώ ενώ η δεύτερη 2 και 30.000 αντίστοιχα, ο συντελεστής βήτα του χαρτοφυλακίου θα είναι (70.000/100.000)*1+(30.000/100.000)*2 = 1.3

Συντελεστής Βήτα της Αγοράς

Εφ’ όσον ο συντελεστής βήτα μετράει την ευαισθησία ενός περιουσιακού στοιχείου στις κινήσεις της αγοράς, το beta της αγοράς ισούται πάντα με τη μονάδα.