Κόστος πωληθέντων είναι το κόστος αγοράς των πωληθέντων προϊόντων μιας επιχείρησης και ισούται με το συνολικό ποσό με το οποίο επιβαρύνθηκε προκειμένου να αποκτήσει τα εμπορεύματα της.

Το κόστος αγοράς αποτελείται από:

1. Την τιμή αγοράς τοις μετρητοίς (+)
2. Τα άμεσα ή ειδικά έξοδα αγορών (+)
3. Τις εκπτώσεις αγορών (-)
4. Τις επιστροφές αγορών (-)

1) Όταν αγοράζονται εμπορεύματα επί πιστώσει, σαν κόστος αγοράς νοείται η τιμή μετρητοίς και όχι αυτή της πίστωσης.

2) Με τα άμεσα ή ειδικά έξοδα εννοούνται τα έξοδα μεταφοράς των εμπορευμάτων, τα έξοδα φόρτωσης/εκφόρτωσης, οι δασμοί, οι προμήθειες κ.α.

3) Πρόκειται για τις εκπτώσεις που παρέχουν οι προμηθευτές στην επιχείρηση και αποτελεί μειωτικό στοιχείο του κόστους αγοράς.

4) Είναι οι επιστροφές προϊόντων που κάνει η επιχείρηση στους προμηθευτές της και αποτελεί και αυτό μειωτικό στοιχείο του κόστους αγοράς.

Δεν αποτελούν στοιχεία του κόστους αγοράς:

• Οι χρεωστικοί τόκοι στις αγορές με πίστωση γιατί θεωρούνται χρηματοοικονομικό έξοδο
• Ο φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) γιατί θα τον πληρώσει η επιχείρηση στον προμηθευτή αλλά θα τον εισπράξει αργότερα από τους καταναλωτές
• Οι χρεωστικές / πιστωτικές συναλλαγματικές διαφορές γιατί δεν συσχετίζονται με την αγορά ενός προϊόντος αλλά με διακυμάνσεις της τιμής του ξένου νομίσματος
• Τα έξοδα που δεν συσχετίζονται άμεσα με συγκεκριμένες αγορές (π.χ. έξοδα επιστροφής, μισθοί)

Παράδειγμα:
Αγοράζει η επιχείρηση 100 καρέκλες προς 20€ τη μία με πίστωση και καταβάλλει 10€ για τη μεταφορά τους και 5€ σε έξοδα φόρτωσης και εκφόρτωσης. Επιπλέον επιστρέφει 25 καρέκλες ως ελαττωματικές και της παρέχεται έκπτωση από τον προμηθευτή 190€.

Το κόστος αγοράς κάθε καρέκλας θα είναι:

Τιμή μετρητοίς 100 * 20 = 2.000€
+ Ειδικά έξοδα 10 + 5 = 15€
– Επιστροφές 25 * 20 = 500€
– Εκπτώσεις 190€
= Συνολικό Κόστος Αγοράς 1325€
για 75 καρέκλες
Μοναδιαίο κόστος αγοράς = 1325/75 = 17,6€

Εάν πωληθούν 10 καρέκλες το κόστος πωληθέντων θα είναι 177€ (17,6 * 10)

Στο πιο πάνω παράδειγμα υπήρχε μία μόνο αγορά εμπορευμάτων και μία μόνο πώληση, γεγονός που έκανε εύκολο τον προσδιορισμό του κόστους αγοράς.

Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει πληθώρα αγορών και πωλήσεων και μάλιστα σε διαφορετικές τιμές κάθε φορά. Τότε ο προσδιορισμός του κόστους της αγοράς εμπορευμάτων και του κόστους πωληθέντων γίνεται αρκετά πολύπλοκος.

Παράδειγμα:
Έστω ότι στην αρχή της χρήσης η επιχείρηση έχει 100 καρέκλες κόστους 50€ τη μονάδα. Κατά τη διάρκεια της χρήσης:

α) Αγοράζει μετρητοίς 200 καρέκλες κόστους 65€/μονάδα
β) Πουλάει μετρητοίς 140 καρέκλες προς 90€/μονάδα
γ) Αγοράζει μετρητοίς 100 καρέκλες κόστους 67,8€/μονάδα
β) Πουλάει μετρητοίς 200 καρέκλες προς 95€/μονάδα

Για να προσδιοριστεί το κόστος των εμπορευμάτων που πλήρωσε η επιχείρηση θα πρέπει να προσδιοριστεί ποιας αγοράς το τιμολόγιο θα χρησιμοποιηθεί για να υπολογιστεί το κόστος των 140 καρεκλών που πωλήθηκαν την πρώτη φορά και των 200 που πωλήθηκαν αργότερα.

Μπορεί να γίνει η υπόθεση ότι οι 140 καρέκλες της πρώτης πώλησης προέρχονται αναλογικά από το αρχικό απόθεμα και από την πρώτη αγορά ή προέρχονται μόνο από την πρώτη αγορά. Ανάλογα με την υπόθεση, υιοθετούνται και διαφορετικές μέθοδοι υπολογισμού του κόστους των πωληθέντων.

Οι πιο γνωστές από αυτές τις μεθόδους είναι:

1. Η μέθοδος του κινητού σταθμικού μέσου όρου (διαρκής απογραφή) ή η μέθοδος του σταθμικού μέσου όρου (κόστους) (περιοδική απογραφή).
2. Η μέθοδος F.I.F.O. (First In First Out)
3. Η μέθοδος L.I.F.O. (Last In First Out)

Διαρκής απογραφή

Ο υπολογισμός του κόστος πωληθέντων των καρεκλών που πωλήθηκαν την πρώτη φορά όταν εφαρμόζεται το λογιστικό σύστημα της διαρκούς απογραφής γίνεται ως εξής:

1) Μέθοδος του κινητού σταθμικού μέσου όρου (κόστους)

Πριν από την πώληση, είχε η επιχείρηση στην κυριότητα της 100 καρέκλες των 50€/καρέκλα και 200 καρέκλες των 65€/καρέκλα, συνολικού κόστους 18.000€. Αυτό σημαίνει ότι το μέσο σταθμικό κόστος/καρέκλα είναι 60€, το κόστος των πωληθέντων 140 καρεκλών είναι 8.400€ και το κόστος των μενόντων 160 καρεκλών 9.600€.

2) Μέθοδος αποτίμησης F.I.F.O.

Έστω ότι το κόστος των 140 καρεκλών υπολογίζεται με βάση το τιμολόγιο αγοράς του αρχικού αποθέματος των 50€/μονάδα, κι επειδή η ποσότητα (100 καρέκλες) του αρχικού αποθέματος δεν επαρκεί για να καλύψει την ποσότητα της πρώτης πώλησης, το κόστους των υπόλοιπων 40 καρεκλών υπολογίζεται με βάση το τιμολόγιο της πρώτης αγοράς.

Εάν και η ποσότητα της πρώτης αγοράς δεν επαρκούσε, το κόστος των ακάλυπτων μονάδων της πώλησης θα υπολογιζόταν με βάση το κόστος της δεύτερης αγοράς κ.ο.κ.

Επομένως το κόστος των 140 καρεκλών με την F.I.F.O. ανέρχεται σε 7.600€ (=100 καρέκλες * 50€ + 40 καρ. * 65€) και το συνολικό κόστος των μενόντων 160 καρεκλών ανέρχεται σε 10.400€.

3) Μέθοδος αποτίμησης L.I.F.O.

Έστω ότι το κόστος των 140 καρεκλών υπολογίζεται με βάση το τιμολόγιο της πιο πρόσφατης αγοράς. Εάν στο παράδειγμα, η ποσότητα της αγοράς δεν επαρκούσε να καλύψει την ποσότητα των πωληθέντων καρεκλών, το κόστος των ακάλυπτων καρεκλών θα υπολογιζόταν με βάση το τιμολόγιο της προηγούμενης αγοράς ή του αρχικού αποθέματος.

Έτσι, το κόστος των 140 καρεκλών με την L.I.F.O. ανέρχεται σε 9.100€ (= 140 καρ. * 65€) και το κόστος των μενόντων 160 καρεκλών ανέρχεται σε 8.900€ (=60 καρ.* 65 € + 100 καρ. * 50€)

Το κόστος των καρεκλών που πωλήθηκαν την δεύτερη φορά υπολογίζεται ως εξής με βάση:

1) Μέθοδος κινητού σταθμικού μέσου όρου (κόστους)

Πριν από την πώληση, είχε η επιχείρηση στην κυριότητα της 160 καρέκλες συνολικού κόστους 9.600€ και αγόρασε άλλες 100 προς 67,80€/καρέκλα.

Έτσι το κόστος των 260 καρεκλών ανήλθε σε 16.380€ ή 63€/μονάδα και το κόστος των 200 πωληθέντων καρεκλών σε 12.600€. Το κόστος των μενόντων 60 καρεκλών ανέρχεται σε 3.780€.

2) Μέθοδος F.I.F.O.

Το κόστος των 200 πωληθέντων καρεκλών είναι 13.112€ (=160 καρέκλες * 65€ + 40 καρ. * 67,80€) και το κόστος των μενόντων 60 καρεκλών είναι 4.068€.

3) Μέθοδος L.I.F.O.

Το κόστος των 200 πωληθέντων καρεκλών είναι 12.680€ (=100 καρέκλες * 67.80€ + 60 καρ. * 65€ + 40 καρ. * 50€) και το κόστος των μενόντων 60 καρεκλών είναι 3.000€.

Το συνολικό κόστος των πωληθέντων 340 καρεκλών ανέρχεται σε:
21.000€ σύμφωνα με τη μέθοδο του κινητού σταθμικού μέσου
20.712€ σύμφωνα με τη μέθοδο F.I.F.O.
21.780€ σύμφωνα με τη μέθοδο L.I.F.O.

Το κόστος των μενόντων (ή το κόστος του τελικού αποθέματος) 60 καρεκλών είναι:
3.780€ σύμφωνα με τη μέθοδο του κινητού σταθμικού μέσου
4.068€ σύμφωνα με τη μέθοδο F.I.F.O.
3.000€ σύμφωνα με τη μέθοδο L.I.F.O.

Περιοδική απογραφή

Ο προσδιορισμός του κόστους των πωληθέντων όταν εφαρμόζεται το λογιστικό σύστημα της περιοδικής απογραφής, δεν γίνεται κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσης αλλά στο τέλος της.

Τότε διενεργεί απογραφή των εμπορευμάτων η επιχείρηση και υπολογίζει το κόστος του τελικού αποθέματος ανάλογα με τη μέθοδο που εφαρμόζει για τον προσδιορισμό του κόστους των πωληθέντων.

Μετά αφαιρεί το κόστους του τελικού αποθέματος από το συνολικό κόστος αγορών και του αρχικού αποθέματος και η διαφορά υποδηλώνει το ζητούμενο κόστος των πωληθέντων.

Ο υπολογισμός του για τις 340 καρέκλες με βάση κάθε μία από τις ανωτέρω μεθόδους όταν εφαρμόζεται το λογιστικό σύστημα της περιοδικής απογραφής γίνεται ως εξής:

1) Μέθοδος κινητού σταθμικού μέσου όρου (κόστους)

Το συνολικό κόστος των 100 καρεκλών του αρχικού αποθέματος και των 300 καρεκλών των δύο αγορών ανέρχεται σε 24.780€ ή σε 61,95€/μονάδα. Έτσι το κόστος του τελικού αποθέματος των 60 καρεκλών είναι 3.717€ και το κόστος των 340 πωληθέντων καρεκλών 21.063€ (= 24.780€ – 3.717€)

2) Μέθοδος F.I.F.O.

Το κόστος του τελικού αποθέματος των 60 καρεκλών ανέρχεται σε 4.068€ (= 60 καρ. * 67,80€) και το κόστος των πωληθέντων μονάδων είναι 20.712€ (= 24.780€ -4.068€). Το κόστος 67,80 είναι το σωστό και όχι το 50€ γιατί το κόστος των 50€/μονάδα χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του κόστους των πωληθέντων.

3) Μέθοδος L.I.F.O.

Το κόστος του τελικού αποθέματος των 60 καρεκλών ανέρχεται σε 3.000€ (= 60 καρ. * 50€) και το κόστος των πωληθέντων μονάδων είναι 21.780€ (= 24.780€ – 3.000€). Το κόστος 50€ είναι το σωστό και όχι το 67,80€ γιατί το τελευταίο χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του κόστους των πωληθέντων.