Μεταβιβαστική τιμολόγηση είναι η διαδικασία με την οποία τιμολογούν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις, το δανεισμό χρημάτων, τη χρήση πάγιου ενεργητικού (συμπεριλαμβανομένων και των άυλων περιουσιακών στοιχείων) και τις παρεχόμενες υπηρεσίες και προϊόντα από ένα μέλος του πολυεθνικού οργανισμού σε άλλο μέλος της ίδιας οργάνωσης.
Τιμή μεταβίβασης (transfer price) είναι η αξία που καταγράφεται στα λογιστικά βιβλία μιας επιχείρησης, όταν μια επιχειρηματική μονάδα πουλάει ένα αγαθό ή προσφέρει μια υπηρεσία σε μια άλλη επιχειρηματική μονάδα της ίδιας επιχείρησης (τριγωνικές συναλλαγές).
Το κέρδος από την πώληση που αποδίδεται στην κάθε επιχειρηματική μονάδα (κέντρο κέρδους) είναι απλά η τιμή μεταβίβασης μείον το κόστος πωληθέντων προϊόντων. Το κέρδος που θα προκύψει για το κέντρο που έκανε την αγορά, όταν γίνει η μεταπώληση σε έναν εξωτερικό πελάτη, είναι τα έσοδα από την πώληση μείον την τιμή μεταβίβασης που πλήρωσε μείον τυχόν πρόσθετα κόστη που θα προκύψουν κατά την πώληση του προϊόντος.
Οι τιμές μεταβίβασης που χρησιμοποιούνται για τις συναλλαγές μεταξύ των αποκεντρωμένων θυγατρικών είναι ιδιαίτερα σημαντικές, από φορολογική σκοπιά, για τη σωστή κατανομή των κερδών μεταξύ των διαφόρων νομικών οντοτήτων και των υποκαταστημάτων των πολυεθνικών εταιρειών, επειδή υπάρχει η ανάγκη κάθε τμήμα να προσδιορίζει ξεχωριστά από τα υπόλοιπα, τα κέρδη και τις ζημίες του.
Παράδειγμα:
Μια γαλακτοκομική εταιρία, πλήρως καθετοποιημένη, η οποία απασχολείται με την παραγωγή ζωοτροφών, την εκτροφή ζώων, την παστερίωση, διανομή και τελική πώληση γάλακτος στους καταναλωτές, πρέπει να είναι σε θέση να προσδιορίζει την τιμή μεταβίβασης του προϊόντος, όπως αυτό διέρχεται μέσα από την αλυσίδα παραγωγής, προκειμένου να εκτιμήσει την αποδοτικότητα και την κερδοφορία του κάθε τμήματος.
Η μεταβιβαστική τιμολόγηση συμβάλλει λοιπόν στην αξιολόγηση των οικονομικών αποδόσεων των διαφόρων επιχειρηματικών μονάδων (κέντρα κέρδους) ενός ομίλου ετερογενών δραστηριοτήτων, ενώ χρησιμοποιείται και για τη μεταφορά κερδών από ένα τμήμα της εταιρίας που βρίσκεται σε χώρα με υψηλή φορολογία, σε ένα με χαμηλότερη, ώστε συνολικά ο όμιλος να πληρώσει χαμηλότερο εταιρικό φόρο.
Φορολογικά οφέλη
Οι λογιστικές εγγραφές μεταξύ δύο επιχειρηματικών μονάδων (κέντρα κέρδους (profit centres)) αντιμετωπίζονται λογιστικά ακριβώς όπως μια πώληση της εταιρίας σε ένα εξωτερικό πελάτη.
Επειδή η συναλλαγή όμως γίνεται ενδοεταιρικά, μεταξύ τμημάτων του ίδιου επιχειρηματικού οργανισμού, η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να καθορίσει η ίδια την τιμή μεταβίβασης στα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσπαθήσει η μητρική εταιρία να θέσει τις τιμές μεταξύ των επιχειρηματικών μονάδων σε επίπεδα που θα ελαχιστοποιήσουν τη συνολική φορολογική οφειλή της, αναγνωρίζοντας για παράδειγμα ελάχιστα κέρδη σε τμήματα που βρίσκονται σε χώρες με πολύ υψηλούς εταιρικούς φόρους και μεταβιβάζοντας την πλειοψηφία των κερδών σε τμήματα με έδρα σε φορολογικούς παραδείσους.
Οι χώρες έχουν συμφέρον να καταγράφουν επακριβώς και να φορολογούν τα κέρδη των πολυεθνικών εταιρειών που πραγματοποιούνται εντός της δικαιοδοσίας τους, ενώ οι επιχειρήσεις προσπαθούν μέσω τριγωνικών συναλλαγών να αποφύγουν τη φορολόγηση.