Τριγωνικές συναλλαγές είναι μία διαδικασία με την οποία πολυεθνικές επιχειρήσεις και επιχειρηματικές μονάδες προβαίνουν σε αγοραπωλησίες προϊόντων και παροχή υπηρεσιών μεταξύ τους, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μειώσουν τις φορολογικές υποχρεώσεις τους, μέσω της μεταβιβαστικής τιμολόγησης.
Οι τριγωνικές συναλλαγές δεν είναι παράνομες σαν πράξεις (φοροδιαφυγή), αλλά καθίστανται παράνομες όταν χρησιμοποιούνται στις ενδοεταιρικές συναλλαγές με απώτερο σκοπό τη φοροαποφυγή και την απόκρυψη φορολογητέου εισοδήματος. Αυτό συμβάλλει είτε στην πληρωμή ελάχιστου εταιρικού φόρου είτε ακόμα και μηδενικού, ιδιαίτερα όταν εμπλέκονται θυγατρικές με έδρα σε φορολογικούς παραδείσους.
Εάν μια εταιρεία έχει θυγατρικές που βρίσκονται σε χώρες με διαφορετικούς φορολογικούς συντελεστές, μπορεί να χειραγωγήσει τις τιμές μεταβίβασης με τρόπο ώστε να καθορίσει τεχνητά το επίπεδο κερδών της κάθε θυγατρικής. Η μητρική εταιρία θέλει να αναγνωρίσει το μεγαλύτερο μέρος του φορολογητέου εισοδήματος στις χώρες όπου οι φόροι εισοδήματος εταιρειών είναι χαμηλότεροι.
Πολλές χώρες προσπαθούν να επιβάλουν κυρώσεις στις εταιρείες αυτές, αν θεωρήσουν ότι μέσω των τριγωνικών συναλλαγών οι πολυεθνικές επιχειρήσεις τους στερούν δημόσια έσοδα που θα προέκυπταν από φορολόγηση κερδών.
Οι φορολογικές αρχές εστιάζουν την προσοχή τους και στην αντιμετώπιση τριγωνικών συναλλαγών που περιλαμβάνουν άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας και εμπορικά σήματα, λόγω της πολύ εύκολης μεταφοράς τους σε υπεράκτιες θυγατρικές (offshore subsidiaries).
Παράδειγμα Τριγωνικής Συναλλαγής
Έστω μια πολυεθνική με τρεις θυγατρικές επιχειρηματικές μονάδες, την Α, Β και Γ.
Η εταιρία Α είναι ο προμηθευτής πρώτων υλών
Η εταιρία Γ είναι ο αγοραστής των πρώτων υλών και πωλητής σε εξωτερικούς πελάτες.
Η εταιρία Β είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των Α και Γ που κάνει τις μεταξύ τους αγοραπωλησίες και έχει έδρα σε χώρα με χαμηλή φορολογία.
Πρώτη περίπτωση
Έστω η αρχική αγοραπωλησία μεταξύ των επιχειρηματικών μονάδων (Α) και (Γ), χωρίς την παρέμβαση του μεσάζοντα (Β).
Η (Α) πουλάει στη (Γ) εμπορεύματα αξίας 1.000€ και η (Γ) τα μεταπωλεί σε εξωτερικούς πελάτες με τιμή 1.500€.
Το κέρδος της (Γ) είναι 500€, άρα αν ο φορολογικός συντελεστής είναι 20%, ο πληρωτέος φόρος είναι 100€.
Δεύτερη περίπτωση
Αυτή τη φορά η (Α) πουλάει στη (Β) εμπορεύματα αξίας 1.000€ και η (Β) μεταπωλεί στη (Γ) στην τιμή των 1.490€.
Η (Γ) έχοντας αγοράσει τα εμπορεύματα 1.490€, τα μεταπωλεί και πάλι σε εξωτερικούς πελάτες στην τιμή των 1.500€.
Το κέρδος της (Γ) αυτή τη φορά είναι 10€, άρα με τον ίδιο φορολογικό συντελεστή 20%, η φορολογική υποχρέωση είναι 2€.
Αν η επιχειρηματική μονάδα (Β) έχει έδρα σε χώρα με πολύ μικρό φορολογικό συντελεστή ή ακόμα και μηδενικό (φορολογικοί παράδεισοι), η μητρική εταιρεία θα πληρώσει 98€ λιγότερα σε σχέση με την πρώτη περίπτωση.
Επιπλέον, εφόσον και οι τρεις επιχειρηματικές μονάδες ανήκουν στην ίδια πολυεθνική, θα μπορούσε να θεωρήσει την τιμή μεταβίβασης των εμπορευμάτων μεταξύ (Α) και (Β) μικρότερη από 1.000€, πχ 50€, κι έτσι να πληρώσει ακόμα λιγότερους φόρους για τη συναλλαγή μεταξύ (Α) και (Β).