Αποταμίευση είναι το μέρος του τρέχοντος εισοδήματος μιας οικονομικής μονάδας, που δεν δαπανάται για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών της.

Ο ρυθμός αποταμίευσης μιας οικονομικής μονάδας είναι ο λόγος των αποταμιεύσεων της προς το εισόδημα της. Από μακροοικονομική σκοπιά, τρεις σημαντικές παράμετροι της αποταμίευσης είναι η ιδιωτική αποταμίευση, η δημόσια αποταμίευση και η εθνική αποταμίευση.

Ιδιωτική αποταμίευση

Η αποταμίευση του ιδιωτικού τομέα, που ονομάζεται ιδιωτική αποταμίευση, ισούται με τη διαφορά του ιδιωτικού διαθέσιμου εισοδήματος μείον την κατανάλωση, διότι η κατανάλωση αντιπροσωπεύει τις δαπάνες του ιδιωτικού τομέα για την ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών του.

Οι επενδύσεις, παρά το γεγονός ότι αποτελούν μέρος της ιδιωτικής δαπάνης, δεν αφαιρούνται από το ιδιωτικό διαθέσιμο εισόδημα, διότι τα κεφαλαιουχικά αγαθά αγοράζονται για την ενίσχυση της μελλοντικής παραγωγικής δυναμικότητας, και όχι για την ικανοποίηση τρεχουσών αναγκών.

Ο ρυθμός ιδιωτικής αποταμίευσης είναι ο λόγος της ιδιωτικής αποταμίευσης προς το ιδιωτικό διαθέσιμο εισόδημα.

Δημόσια αποταμίευση

Η δημόσια αποταμίευση ορίζεται ως η διαφορά του καθαρού δημόσιου εισοδήματος μείον τη δημόσια κατανάλωση.

Τα δημοσία έξοδα ή η συνολική δημόσια δαπάνη αποτελεί το άθροισμα των δημοσίων δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες, συν τις μεταβιβαστικές πληρωμές συν τους τόκους που καταβάλλονται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Συνεπώς, το δημοσιονομικό πλεόνασμα ισούται με τη δημόσια αποταμίευση.

Όταν τα δημόσια έσοδα είναι μεγαλύτερα από τη συνολική δημόσια δαπάνη, η διαφορά που προκύπτει είναι γνωστή ως δημοσιονομικό πλεόνασμα. Συνεπώς, όταν ο κρατικός προϋπολογισμός είναι πλεονασματικός και η συνολική δαπάνη είναι μικρότερη από τα έσοδα, η δημόσια αποταμίευση είναι θετική.

Εθνική αποταμίευση

Η εθνική αποταμίευση ή η αποταμίευση του συνόλου της οικονομίας, ισούται με το άθροισμα της ιδιωτικής αποταμίευσης συν τη δημόσια αποταμίευση.

Με άλλα λόγια η εθνική αποταμίευση είναι ίση με τη διαφορά του συνολικού εισοδήματος της οικονομίας μείον τις δαπάνες για την ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών (κατανάλωση και δημόσιες δαπάνες).

Χρήσεις ιδιωτικής αποταμίευσης

Η ιδιωτική αποταμίευση χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση νέων κεφαλαιακών επενδύσεων, αποτελεί πηγή χρηματοδότησης από το κράτος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και χρησιμοποιείται για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων από άλλες χώρες ή για την εκχώρηση δανείων σε αυτές.

Με άλλα λόγια η ιδιωτική αποταμίευση χρησιμοποιείται με τρεις τρόπους.

1) Επένδυση

Οι επιχειρήσεις δανείζονται από τους ιδιώτες αποταμιευτές για να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή και την απόκτηση νέου κεφαλαίου (περιλαμβάνονται και οι κατοικίες) και τη συσσώρευση αποθεμάτων.

2) Δημοσιονομικό έλλειμμα

Όταν η κυβέρνηση δημιουργεί δημοσιονομικά ελλείμματα, πρέπει να δανειστεί από τους ιδιώτες αποταμιευτές για να καλύψει τη διαφορά ανάμεσα στα έσοδα και τα έξοδα της.

3) Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών

Όταν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι θετικό, οι αμοιβές των ξένων από την Ελλάδα δεν επαρκούν για την κάλυψη των αντίστοιχων πληρωμών τους προς την Ελλάδα.

Για να ισοσκελίσουν τη διαφορά, θα πρέπει είτε να δανειστούν από τους έλληνες ιδιώτες αποταμιευτές, είτε να τους πωλήσουν ορισμένα από τα περιουσιακά στοιχεία που τους ανήκουν, όπως γη, εργοστάσια, μετοχές και ομόλογα.

Έτσι, η χρηματοδότηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αποτελεί μια από τις χρήσεις της ιδιωτικής αποταμίευσης.

Αντίθετα, όταν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι αρνητικό οι αμοιβές της χώρας από το εξωτερικό δεν επαρκούν για την κάλυψη των αντίστοιχων πληρωμών που καταβάλλουν στην αλλοδαπή.

Για την ισοσκέλιση της διαφοράς ανάμεσα στα έσοδα και τις δαπάνες, η Ελλάδα, είτε πρέπει να δανειστεί από το εξωτερικό, είτε να πουλήσει κάποια περιουσιακά της στοιχεία. Σ’ αυτήν την περίπτωση οι ξένοι χρησιμοποιούν τις αποταμιεύσεις τους για να δανείσουν την Ελλάδα ή να αποκτήσουν ελληνικά περιουσιακά στοιχεία.

Χρήσεις εθνικής αποταμίευσης

Η εθνική αποταμίευση έχει δύο χρήσεις:

1. αυξάνει το απόθεμα του εγχώριου φυσικού κεφαλαίου μέσω των επενδύσεων
2. αυξάνει το απόθεμα των καθαρών ξένων περιουσιακών στοιχείων, μέσω της δανειοδότησης των αλλοδαπών ή της απόκτησης περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό, σε ποσότητα ίση με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Αλλά κάθε ευρώ που αυξάνει τα εγχώρια φυσικά περιουσιακά στοιχεία ή τα καθαρά ξένα περιουσιακά στοιχεία, αυξάνει και τον εθνικό πλούτο.

Επομένως, η αύξηση της εθνικής αποταμίευσης αυξάνει τον εθνικό πλούτο ένα προς ένα, και όσο πιο γρήγορη είναι η ροή της εθνικής αποταμίευσης, τόσο γρηγορότερα αυξάνεται το απόθεμα του εθνικού πλούτου.