Ακάλυπτο δικαίωμα (naked option) είναι μια επενδυτική θέση στην οποία ο πωλητής ενός δικαιώματος αγοράς (call option) ή ενός δικαιώματος πώλησης (put option), σε αντίθεση με τα κλασσικά δικαιώματα προαίρεσης, δεν έχει στην κατοχή του το υποκείμενο χρεόγραφο (πχ μετοχές).

Ομοίως, ακάλυπτο δικαίωμα ονομάζεται και όταν ο εκδότης του δεν έχει αρκετά χρήματα ή άλλα ρευστά διαθέσιμα για να αγοράσει το υποκείμενο χρεόγραφο στην τρέχουσα τιμή αγοράς.

Ακάλυπτο Δικαίωμα Αγοράς (naked call option)

Στην περίπτωση του ακάλυπτου δικαιώματος αγοράς (call option), αν η τιμή αγοράς του υποκείμενου χρεογράφου κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη την οποία αναμένει ο πωλητής (αν δηλαδή ανέβει), εφόσον αυτός δεν έχει στην κατοχή του το χρεόγραφο, θα αναγκαστεί να το αγοράσει σε οποιαδήποτε τιμή αυτό διατίθεται στην αγορά προκειμένου να το δώσει στον αγοραστή του δικαιώματος.

Το εύρος της ζημιάς μπορεί τότε να γίνει απεριόριστο, γι’ αυτό σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως θέτονται κανόνες όσον αφορά το naked trading.

Παράδειγμα:
Ένας trader θα μπορούσε να πουλήσει ένα δικαίωμα αγοράς με τιμή εξάσκησης τα 20€. Αν η τιμή της μετοχής αυξηθεί στα 40€ και το δικαίωμα (option) είναι ακάλυπτο (naked) θα απαιτηθεί από αυτόν να αγοράσει τον προκαθορισμένο αριθμό μετοχών στην τρέχουσα αγοραία τιμή (40€) και να τις πουλήσει στον αγοραστή του call option για 20€ με αποτέλεσμα να υποστεί σημαντικές απώλειες. ((40-20) * μετοχές)

 Ακάλυπτο Δικαίωμα Πώλησης (naked put option)

Ο κίνδυνος από το ακάλυπτο δικαίωμα πώλησης προκύπτει όταν ο αγοραστής του δικαιώματος εξασκήσει το δικαίωμα, δηλαδή η αγοραία τιμή του υποκείμενου χρεογράφου κινηθεί αντίθετα από τις προσδοκίες του εκδότη και γίνει χαμηλότερη από την τιμή εξάσκησης του δικαιώματος πριν την ημερομηνία λήξης του.

Τότε ο εκδότης είναι αναγκασμένος να βρει το απαιτούμενο κεφάλαιο που χρειάζεται προκειμένου να αγοράσει από τον αγοραστή του δικαιώματος, το χρεόγραφο που αναφέρεται στο δικαίωμα, στην τιμή εξάσκησης του.

Αυτό επιτρέπει στον αγοραστή να κερδίσει από την διαφορά μεταξύ αγοραίας τιμής του χρεογράφου και της τιμής εξάσκησης του δικαιώματος.

Η μέγιστη ζημιά για τον πωλητή του δικαιώματος θα προκύψει αν η τιμή αγοράς του χρεογράφου πέσει στο μηδέν. Σε αυτή την περίπτωση η ζημιά θα είναι ίση με την τιμή εξάσκησης επί τον αριθμό των χρεογράφων, μείον το premium που εισπράχθηκε. Το μέγεθος μιας ενδεχόμενης ζημίας δηλαδή, δεν μπορεί να γίνει απεριόριστο, όπως στο ακάλυπτο δικαίωμα αγοράς (naked call).

Αντίθετα, αν το υποκείμενο χρεόγραφο κινηθεί προς την κατεύθυνση που ανέμενε ο εκδότης του δικαιώματος, δηλαδή η αγοραία τιμή (market price) είναι ίδια ή μεγαλύτερη από την τιμή εξάσκησης, το δικαίωμα δεν θα εξασκηθεί κι έτσι αυτός θα έχει καθαρός κέρδος το premium που εισέπραξε κατά την πώληση του δικαιώματος.

Παράδειγμα:
Ένας πωλητής εκδίδει ένα ακάλυπτο δικαίωμα πώλησης (naked put option) για 10 μετοχές Χ με τιμή εξάσκησης 100€ και ημερομηνία λήξης 31 Δεκεμβρίου, το οποίο πουλάει σε έναν επενδυτή (αγοραστή) έναντι premium 10€.

Αν η αγοραία τιμή της μετοχής Χ παραμείνει υψηλότερη από 100€ μέχρι την ημερομηνία λήξης, ο αγοραστής δεν έχει λόγο να εξασκήσει το δικαίωμα (είναι πιο συμφέρον γι’ αυτόν να πουλήσει τις μετοχές στην δευτερογενή αγορά όπου έχουν υψηλότερη τιμή), κι έτσι ο εκδότης (πωλητής) θα κρατήσει τα 10€ premium ως καθαρό κέρδος.

Τα ακάλυπτα δικαιώματα μπορούν να αποφέρουν μεγάλα κέρδη αλλά ακόμα μεγαλύτερες ζημιές αν τελικά το υποκείμενο χρεόγραφο κινηθεί αντίθετα με τις προσδοκίες του επενδυτή.