Οριακό κόστος είναι το επιπλέον κόστος που προκύπτει από την παραγωγή μιας ακόμα μονάδας προϊόντος και βρίσκεται από τη διαίρεση της μεταβολής του συνολικού κόστους με τη μεταβολή της ποσότητας του προϊόντος.

Δείχνει δηλαδή το ρυθμό με τον οποίο μεταβάλλεται το συνολικό κόστος, όταν μεταβάλλεται η παραγωγή κατά μία μονάδα.

Επειδή όμως το σταθερό κόστος δεν αλλάζει ανάλογα με τον αριθμό των προϊόντων που παράγονται, το οριακό κόστος επηρεάζεται μόνο από τις αυξομειώσεις του μεταβλητού κόστους.

Καμπύλη Οριακού Κόστους

Η καμπύλη οριακού κόστους, η γραφική αναπαράσταση δηλαδή μεταξύ οριακού κόστους και παραγωγής, έχει σχήμα U.

Το οριακό κόστος είναι σχετικά υψηλό όταν η παραγωγή είναι μικρή, ενώ όσο αυτή αυξάνεται, το κόστος μειώνεται μέχρι που φτάνει σε μία ελάχιστη τιμή κι έπειτα παρουσιάζει αυξητική τάση ξανά.

Παραγωγή πριν το σημείο Α

Όσο αυξάνει η παραγωγή, τόσο αυξάνονται και οι οικονομίες κλίμακας που επιτυγχάνονται, άρα μειώνονται τα οριακά κόστη.

Δηλαδή για μικρές αυξήσεις της παραγωγής, το οριακό προϊόν και η οριακή απόδοση παραμένουν σε υψηλά επίπεδα με συνέπεια να μειώνεται το οριακό κόστος.

Παράδειγμα:
Ένας επιχειρηματίας με μεγάλη παραγωγή θα είναι σε θέση να διαπραγματευτεί καλύτερες προσφορές από τους προμηθευτές του, να αγοράζει πρώτες ύλες με τιμές χονδρικής, να χρησιμοποιεί εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό με μεγαλύτερη παραγωγικότητα και ο εξοπλισμός να αξιοποιείται στο 100% των δυνατοτήτων του, χωρίς περίοδο αδράνειας (idle time).

Παραγωγή μετά το σημείο Α

Το οριακό κόστος θα αρχίσει να αυξάνεται όταν στα αυξημένα επίπεδα παραγωγής θα αρχίσουν να επιδρούν οι αντι-οικονομίες κλίμακας (diseconomies of scale) και θα γίνεται ορατός ο νόμος της φθίνουσας οριακής απόδοσης (law of diminishing returns)

Παράδειγμα:
Όταν η παραγωγή φτάσει σε ένα επίπεδο όπου ο ήδη χρησιμοποιούμενος εξοπλισμός ή το εργοστάσιο δεν είναι πια αρκετά και απαιτείται η αγορά / ενοικίαση νέων, το οριακό κόστος των επιπλέον προϊόντων που θα παραχθούν με αυτές τις υποδομές θα συμπεριλαμβάνει τα έξοδα που χρησιμοποιήθηκαν για την απόκτηση τους.

Επίσης ξαφνική αύξηση οριακού κόστους θα υπάρξει όταν οι πρώτες ύλες από τους προμηθευτές δεν είναι αρκετές και θα πρέπει να αναζητηθούν νέοι σε μεγαλύτερες αποστάσεις (άρα με μεγαλύτερο κόστος) ή άλλοι που πουλάνε σε υψηλότερες τιμές.

Το οριακό κόστος στις επιχειρηματικές αποφάσεις

Το οριακό κόστος έχει ιδιαίτερη σημασία για τη λήψη αποφάσεων από τις επιχειρήσεις σχετικά με την ανάγκη αύξησης της παραγωγής γιατί για να αποφασιστεί αν υπάρχει συμφέρον στην παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας προϊόντος, θα πρέπει να συγκριθεί το πρόσθετο κόστος που θα δημιουργηθεί από την παραγωγή της μονάδας αυτής (οριακό κόστος) με το πρόσθετο έσοδο που θα τους αποφέρει (οριακό έσοδο).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημασία του οριακού κόστους μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τον κλάδο και το παραγόμενο προϊόν.

Παράδειγμα:
Η κατασκευή χειροποίητων αυτοκινήτων έχει υψηλά οριακά κόστη, καθώς τόσο τα υλικά όσο και το κόστος του ανθρώπινου δυναμικού είναι πολύ ακριβά.

Αντίθετα το οριακό κόστος για την παραγωγή  και διανομή λογισμικού σε ψηφιακή μορφή ή ηλεκτρονικών βιβλίων είναι σχεδόν μηδαμινή.

Στις εταιρείες όπου το μέσο κόστος είναι αρκετά σταθερό, το οριακό κόστος ισούται με το μέσο κόστος .

Ωστόσο, σε βιομηχανίες που απαιτούν μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίου (αυτοκινητοβιομηχανίες , χαλυβουργίες κτλ) και έχουν υψηλό μέσο κόστος, το οριακό κόστος είναι συγκριτικά πολύ χαμηλό.

Η έννοια του οριακού κόστους είναι πολύ σημαντική στον καθορισμό των βέλτιστων επιπέδων παραγωγής, καθώς αυτό συμβαίνει όταν το οριακό κόστος ισούται με το οριακό έσοδο (marginal revenue).