Πληθωρισμός είναι η τάση αύξησης του γενικού επιπέδου των τιμών στην οικονομία, σε αντίθεση με τον αποπληθωρισμό.

Το μέγεθος του πληθωρισμού προσδιορίζεται από την εξέλιξη του δείκτη τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών. Ειδικότερα, προσδιορίζεται από την εξέλιξη ορισμένων αριθμοδεικτών που αφορούν το δείκτη τιμών καταναλωτή.

Ο πληθωρισμός έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία γιατί μειώνει την αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων (ιδίως εκείνων που έχουν σταθερά ονομαστικά εισοδήματα), ενισχύει την ανισοκατανομή του εισοδήματος, μειώνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενθαρρύνει τις εισαγωγές και περιορίζει τη ροπή για αποταμίευση.

Είδη πληθωρισμού

Ο πληθωρισμός μπορεί να είναι διαφορετικού είδους, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία κάθε φορά.

• Πληθωρισμός ζήτησης (demand-pull inflation)
• Πληθωρισμός κόστους (cost-push inflation)
• Εισαγόμενος πληθωρισμός (imported inflation)
• Κατευθυνόμενος πληθωρισμός (directed inflation)
• Πληθωρισμός αδράνειας (inertial inflation)
• Εμφανής πληθωρισμός
• Αφανής πληθωρισμός (hidden inflation)
• Αναπτυξιακός ή Υγιής πληθωρισμός (growth or healthy inflation)
• Νομισματικός πληθωρισμός (monetary inflation)
• Στασιμοπληθωρισμός

Μέτρα αντιμετώπισης πληθωρισμού

Η δημοσιονομική παρέμβαση για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού εξαρτάται από το είδος του πληθωρισμού και από τις κοινωνικές ομάδες που συμβάλλουν στις πληθωριστικές πιέσεις. Είναι πολύ σημαντικό να εντοπισθεί η μορφή του πληθωρισμού, γιατί στην αντίθετη περίπτωση τα επιλεγέντα μέτρα μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα αποτελέσματα.

Παράδειγμα:
Εάν ο πληθωρισμός είναι ζήτησης και τα μέτρα σκοπεύουν πληθωρισμό κόστους, τότε μια μείωση των έμμεσων φόρων θα ενισχύσουν την ενεργό ζήτηση, με συνέπεια την επιδείνωση των πληθωριστικών πιέσεων.

Συνέπειες του πληθωρισμού

Οι συνέπειες του πληθωρισμού είναι αρνητικές με εξαίρεση εκείνες που αφορούν τους κατόχους περιουσιακών στοιχείων, εκείνους που οφείλουν σταθερά ποσά δανείων (σε βάρος των δανειστών) και το κράτος το οποίο εισπράττει περισσοτέρους φόρους λόγω της διόγκωσης των τιμών (έμμεσοι φόροι) και της ονομαστικής αύξησης των εισοδημάτων (άμεσοι φόροι).

Αντίθετα, τα σταθερά εισοδήματα (π.χ. ομολογίες με σταθερά τοκομερίδια) και τα εισοδήματα εκείνα τα οποία δεν προσαρμόζονται έγκαιρα και πλήρως στις αυξήσεις των τιμών υφίστανται μεγάλη απώλεια εξαιτίας της πληθωριστικής διαδικασίας.

Οι κυριότερες αρνητικές επιπτώσεις του πληθωρισμού είναι η μείωση:

• της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίων προϊόντων με αποτέλεσμα τη μείωση των εξαγωγών κι αύξηση εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Όταν χειροτερεύσει το ισοζύγιο πληρωμών το πιθανότερο είναι να ακολουθήσει υποτίμηση του νομίσματος.
• της αγοραστικής δύναμης του χρήματος και του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων και της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, αφού στην πράξη η αύξηση τιμών δεν συνεπάγεται πάντα και αύξηση αμοιβών.
• της ροπής για αποταμίευση γιατί ο πληθωρισμός μειώνει με την πάροδο του χρόνου την πραγματική της αξία, ενώ παράλληλα συμβάλλει στη διατήρηση των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα, με συνέπεια την επιβάρυνση του κόστους κεφαλαίου και την εξασθένιση της ροπής για επενδυτική δραστηριότητα.

Ο πληθωρισμός επίσης συνεπάγεται και ανακατανομή εισοδημάτων (εφόσον τιμές / εισοδήματα δεν αυξάνονται με τον ίδιο τρόπο), η οποία είναι συνήθως σε βάρος των χαμηλών και προς όφελος των υψηλών εισοδηματιών.

Πιο συγκεκριμένα η ανακατανομή επιδεινώνεται από την πληθωριστική αύξηση των εισοδημάτων η οποία διογκώνει το φορολογικό βάρος όσων δεν φοροδιαφεύγουν και όσων το φορολογητέο εισόδημα είναι στα χαμηλά εισοδηματικά κλιμάκια της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων.

Το τελευταίο συμβαίνει γιατί το εύρος χαμηλών εισοδηματικών κλιμακίων είναι μικρό και μια μικρή αύξηση του εισοδήματος μετακινεί τον φορολογούμενο στο επόμενο κλιμάκιο στο οποίο όμως αντιστοιχεί υψηλότερος οριακός φορολογικός συντελεστής.

Αυτό έχει ως συνέπεια την αφαίρεση εισοδήματος και μείωση του πραγματικού εισοδήματος των χαμηλών εισοδηματιών. Επιπλέον, είναι ένας έμμεσος τρόπος μεταφοράς πόρων από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα.