Συναλλαγματική είναι το αξιόγραφο που εκδίδεται κατά ορισμένο τύπο, δηλαδή πρέπει να συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένα τυπικά στοιχεία, και στο οποίο ενσωματώνονται μία ή περισσότερες υποχρεώσεις για πληρωμή.
Η συναλλαγματική αφορά μια τριπρόσωπη σχέση που αποτελείται από τον εκδότη, τον πληρωτή και τον λήπτη.
- Εκδότης είναι αυτός που εκδίδει την συναλλαγματική και δίνει την εντολή πληρωμής,
- Πληρωτής είναι αυτός που πρέπει να πληρώσει και
- Λήπτης είναι αυτός στον οποίο πρέπει να γίνει η πληρωμή.
Εκτός από τα τρία αυτά πρόσωπα, στην σχέση της συναλλαγματικής μπορεί να εμφανιστούν και άλλα πρόσωπα όπως οι οπισθογράφοι καθώς και ο κομιστής, ο οποίος είναι ο τελευταίος αποδέκτης της συναλλαγματικής.
Συμβαίνει λοιπόν στην έννομη σχέση της συναλλαγματικής ό,τι ακριβώς συμβαίνει και στην επιταγή.
Όσο περισσότερες υπογραφές έχει η συναλλαγματική, τόσο μεγαλύτερη είναι η εμπορευσιμότητά της.
Ο εκδότης της συναλλαγματικής έχει την προσδοκία ότι ο πληρωτής θα την αποδεχθεί. Ο πληρωτής θα είναι δηλαδή οφειλέτης του εκδότη. Με την έκδοση της συναλλαγματικής ο εκδότης δίνει εντολή στον πληρωτή να πληρώσει το ποσό το οποίο αναγράφεται στην συναλλαγματική όχι στον ίδιο τον εκδότη αλλά στον τρίτο, δηλαδή τον λήπτη.
Ο εκδότης συνήθως είναι οφειλέτης του λήπτη. Ο λήπτης μπορεί με την σειρά του να μεταβιβάσει την συναλλαγματική σε άλλον στον οποίο συνήθως οφείλει. (αυτός λέγεται «ο υπερού η οπισθογράφηση»).
Η συναλλαγματική είναι αξιόγραφο «γεννημένο εις διαταγήν» το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να μεταβιβαστεί.
Τυπικά στοιχεία της Συναλλαγματικής
Για να δημιουργηθεί η υποχρέωση από την συναλλαγματική δεν αρκεί μόνο η σύνταξη του εγγράφου, άλλα είναι απαραίτητη και η συνδρομή κάποιων άλλων στοιχείων. Τα τυπικά αυτά στοιχεία της συναλλαγματικής είναι οκτώ. Αυτά είναι:
- Η ονομασία «συναλλαγματική» πρέπει να υπάρχει πάνω στο έγγραφο.
- Απλή και καθαρή εντολή πληρωμής ορισμένου ποσού- πρέπει η συναλλαγματική να αναγράφει ορισμένο χρηματικό ποσό.
- Το όνομα του πληρωτή
- Ο χρόνος λήξης της συναλλαγματικής – εν όψει ή σε ρητή ημέρα
- Ο τόπος πληρωμής
- Το όνομα του λήπτη, δηλαδή εκείνου στον οποίο ή εις διαταγήν του οποίου, θα γίνει η πληρωμή.
- Η χρονολογία και ο τόπος εκδόσεως.
- Η υπογραφή του εκδότη – πρέπει να είναι ιδιόχειρη και όχι με μηχανικά μέσα.
Αν δεν υπάρχει έστω και ένα από τα παραπάνω επέρχεται ακυρότητα της συναλλαγματικής.
Λειτουργίες της Συναλλαγματικής
Στη σύγχρονή συναλλακτική ζωή η συναλλαγματική μπορεί να εκπληρώσει πλήθος λειτουργιών.
Η βασική λειτουργία της είναι πιστωτική καθώς μπορεί να εκδοθεί ως πληρωτέα μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα από τον εκδότη της.
Τυπική περίπτωση εκδήλωσης της πιστωτικής λειτουργίας της συναλλαγματικής στις εμπορικές συναλλαγές, είναι εκείνη κατά την οποία ο πωλητής εμπορευμάτων (πχ παραγωγός) πωλεί στον αγοραστή (πχ λιανέμπορο) εμπορεύματα με βραχυπρόθεσμη πίστωση του τιμήματος.
Ο αγοραστής χρειάζεται την προθεσμία εξοφλήσεως, διότι μέσα στο διάστημα αυτό υπολογίζει ότι θα πουλήσει το εμπόρευμά του και άρα θα έχει τη δυνατότητα να πληρώσει το τίμημα που οφείλει στον πωλητή. Ο πωλητής με αυτό τον τρόπο αποκτά κατά του αγοραστή απαίτηση από την συναλλαγματική η οποία πρέπει να ικανοποιηθεί με ταχεία διαδικασία.
Εγγυητική
Άλλη λειτουργία της συναλλαγματικής είναι η εγγυητική. Μπορεί δηλαδή να χρησιμεύει όχι για να κυκλοφορεί αλλά για την εξασφάλιση του πιστοδότη.
Στην περίπτωση αυτή ο πιστολήπτης αποδέχεται την συναλλαγματική την οποία φυλάσσει ο πιστοδότης ή κάποιος άλλος μέχρι τη λήξη της. Μέχρι τότε δεν μπορεί να μεταβιβασθεί. Επιπλέον μπορεί να χρησιμεύσει ως παροχή ασφαλείας.
Οπισθογράφηση Συναλλαγματικής
Η οπισθογράφηση είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος μεταβίβασης μια συναλλαγματικής. Είναι μονομερής δήλωση βούλησης του οπισθογράφου, στην πίσω πλευρά της συναλλαγματικής συνήθως, ότι η συναλλαγματική δεν θα πληρωθεί σε αυτόν αλλά σε κάποιο τρίτο πρόσωπο, τον υπερού η οπισθογράφηση.
Πρέπει να γίνεται εγγράφως και να φέρει την ιδιόχειρη υπογραφή του οπισθογράφου στο πίσω μέρος της συναλλαγματικής. Αν έχει εγγραφεί στο εμπρός μέρος θα πρέπει να είναι εμφανής. Δεν χρειάζεται να είναι χρονολογημένη και δεν είναι απαραίτητο να σημειώνεται ο δικαιούχος (λευκή οπισθογράφηση).
Με την οπισθογράφηση θα πρέπει να γίνεται φανερό σε αυτόν που την διαβάζει ότι σκοπός είναι η μεταβίβαση των δικαιωμάτων που απορρέουν από τη συναλλαγματική σε άλλον. Δεν προβλέπεται κάποιος συγκεκριμένος τύπος. Συνήθως χρησιμοποιούνται διατυπώσεις όπως: «Αντι εμού εις τον Κ» ή « Αντι εμού εις διαταγήν του Κ».
Νέος αποδέκτης (ο υπερού η οπισθογράφηση) μπορεί να είναι οποιοσδήποτε ακόμα και ο πληρωτής ή ο εκδότης και όποιος άλλος υπόχρεος.
Η μερική οπισθογράφηση για ένα μέρος της απαίτησης είναι άκυρη.
Αποτέλεσμα της οπισθογράφησης είναι ότι σε περίπτωση μεταβίβασης της συναλλαγματικής, «νομιμοποιείται» ο κομιστής, δημιουργείται δηλαδή μαχητό τεκμήριο ότι ο αποκτών είναι και ο δικαιούχος.
Προϋπόθεση όμως για τη νομιμοποίηση του κομιστή είναι η θεμελίωση του δικαιώματος του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων. Πρέπει δηλαδή το όνομα του οπισθογράφου να αντιστοιχεί στο όνομα του εκάστοτε προηγούμενου δικαιούχου, η δε σειρά οπισθογραφήσεων να φθάνει μέχρι τον εκδότη.
Ένα ακόμα αποτέλεσμα της οπισθογράφησης είναι ότι κάθε οπισθογράφος ευθύνεται απέναντι σε κάθε μελλοντικό δικαιούχο για την αποδοχή και την πληρωμή της συναλλαγματικής.
Αυτό σημαίνει πως αν ο πληρωτής αρνηθεί να την αποδοχή ή την πληρωμή της συναλλαγματικής και βεβαιωθεί αυτό με διαμαρτυρικό, ο οπισθογράφος μπορεί να υποχρεωθεί να πληρώσει οποιονδήποτε απέκτησε την συναλλαγματική μετά από αυτόν. Χωρίς όμως αυτό να αποτελεί αναγκαστικό δίκαιο, διότι μπορεί αποκλειστεί η ευθύνη του με ρήτρα «άνευ ευθύνης μου» επί της συναλλαγματικής.
Επιπρόσθετα, με την οπισθογράφηση μεταβιβάζονται όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική.